TBMM`nin Çalışma Yöntemi İmge Kitabevi Yayınları

Bu çalışmanın amacı, TBMM`nin etken ve verimli işleyişinin önündeki engellerin saptanması ve bu engellerin aşılması için gerekli çözüm önerilerinin üretilmesidir. Geçmiş anayasalar gibi, 1982 Anayasası da, TBMM`nin çalışmalarını kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre yürüteceğini öngörmüştür (m.95). TBMM, Anayasanın bu hükmü doğrultusunda, 1973 yılında çıkarılmış bulunan ve 1996 yılında kapsamlı bir değişikliğe uğratılan içtüzük hükümleri doğrultusunda çalışmalarını sürdürmektedir. Bugün uygulanmakta olan içtüzüğün içerdiği belirsizlikler, zaman zaman çeşitli sorunların doğmasına yol açmaktadır. Ayrıca bu içtüzüğün, TBMM`nin etken ve verimli işleyişinin önünde bir engel olduğu sık sık dile getirilmektedir. Bu nedenle, çok sık aralıklarla, içtüzüğün kısmen ya da tümüyle değiştirilmesi gerektiği konusunda görüşler ileri sürülmektedir. Bu çalışmada, sorunların kaynağının saptanması ve TBMM içtüzüğünün tarihi gelişim içindeki konumunun belirlenmesi amacıyla, 1876`dan beri uygulanmış olan içtüzükler, değişiklikleriyle birlikte gözden geçirilmiştir. İçtüzüklerin tarihi gelişiminin incelenmesi, sorunlara artık farklı bir bakış açısıyla yaklaşılması zorunluluğunu ortaya koymuştur. Buna ulaşabilme umuduyla, çalışmanın birinci bölümünde,TBMM`nin işleyişinde temel önemde olan bazı kavramlar tanımlanarak gözden geçirilmiş; parlamenter sistem geleneğindeki ilkeler doğrultusunda, bu kavramların ne anlama geldiği açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, TBMM`de varolan kurumlar, bu kurumların oluşumları, işleyişleri incelenmiştir. Üçüncü bölüm ise, TBMM`nin görev ve yetkilerini kullanma biçimine ayrılmıştır. Bu bölümde, TBMM`nin görev ve yetkileri topluca sayılmış ve her bir görevin nasıl yerine getirildiği ayrıntılı olarak incelenmiştir. Çalışma boyunca, parlamenter sistemin ilkelerinden yola çıkılarak, içtüzük kurallarının nasıl düzenlenmesi gerektiğine ilişkin önerilerde bulunulmuştur. Bu çalışmada başvurulan bir başka önemli kaynak da, AYM kararlarıdır. AYM`nin bugüne kadar biçim denetimi yaparken verdiği, TBMM içtüzüğü kurallarına ilişkin pek çok kararı bulunmaktadır. Bu kararlarda zaman içinde değişiklikler olsa da, belli bir eğilimin yakalanması çoğu zaman olanaklıdır. Bu nedenle, yapılacak bir içtüzük değişikliğine ve uygulamaya yön vermesi açısından, ilgili AYM kararlarından gerektiği yerde alıntı yapılmış ve bu kararlar değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde genel değerlendirmelere ulaşılmaya çalışılmıştır. Böylece TBMM`nin etken ve verimli işleyişi için, uygulamaya ve olası bir içtüzük değişikliğine yardımcı olunmak istenmiştir. Bu çalışmanın her aşamasında önemli katkıları bulunan Prof.Dr. Cem EROĞUL´a teşekkürü bir borç bilirim.

- Fahri Bakırcı / Mayıs 1998, Ankara