Kemalü`l-Kiyase Fi Keşfi`s-Siyase Eflatun Kitap

&`;Eslâfa ta‘arruz ve i‘tirâz etmek meslek-i hakîrâneme muhâlif ise de menfa‘at-i devlet ü millet her şeye müreccah olduğundan ma‘a`l-ıztırâr bu yolda serd-i güftâr ediyorum. Cenâb-ı Hak, kusûrumu hulûs-i niyetime bağışlasın.”

İbnülemin`in diğer eserlerine nisbetle Kemâlü`l-kiyâse fî keşfi`s-siyâse biyografik, bibliyografik son eserlerinden önceki döneme tekābül eden bir eserdir. Eserin telif edildiği yıllar II. Abdülhamid`in saltanatı ve fakat İttihad ve Terakki`nin etkisini artırdığı, II. Meşrutiyet`in ilanına yakın bir dönemdir. Aydınların birçoğunun muhalif bir tutum benimsediği; ittihad, hürriyet, meşveret gibi terimlerle birlikte kanun, ıslah, müsâvât, medeniyet gibi meselelerin tartışıldığı ve bu konuların ağırlıklı olduğu metinlerin neşredildiği yıllardır. İbnülemin`in bu iklimde telif ettiği Kemâlü`l-kiyâse fî keşfi`s-siyâse`nin adı kalıp olarak yukarıda zikredilen terim ve tartışmalara atıf yapmaktan ziyade klâsik eserlerin isimlerine yakın durmaktaysa da -sorun ve imkânlarıyla birlikte- bu dönemin tartışmalarına farklı bir zâviyeden bakabilme çabasının mahsulüdür. 

İbnülemin`in 1323 (m. 1906) tarih kaydıyla telif ettiği Kemâlü`l-kiyâse fî keşfi`s-siyâse ise müellif nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi`nde bulunan ve bugüne kadar neşredilmemiş eseridir. Bir mukaddime ile tarih, tedbîr-i mülk, diplomasi, askeriye ve çeşitli konulara dair fıkralar olmak üzere beş bâbdan müteşekkil bu eser; Doğu`dan Batı`ya, mâzîden devrine kadar birçok şahıs ve metne atıfla bunların mülahazalarını muhtevidir. Siyasetnâme türü metinler devrine göre farklılık göstermekle birlikte hükümdar, vezir, ordu, hazine, reaya başlıkları etrafında şekillenir.