Ceza Yargılamasında Seri Muhakeme ve Basit Yargılama Usulleri Hüsnü Aldemir Adalet Yayınevi

Kamuoyunda birinci yargı reformu paketi olarak adlandırılan, 7188 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 24.10.2019 tarih ve 30928 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve yapılan yasal düzenleme ile ceza muhakemesine ilişkin köklü değişikliklere ve yeniliklere gidilmiştir.

Bu yasal değişiklik ile 5271 sayılı CMK’nın 250, 251 ve 252 maddeleri yeniden düzenlenmek suretiyle iki ayrı yargılama usulü ceza yargılaması hukukuna kazandırılmıştır.

Söz konusu yargılama usullerinden ilki “Seri Muhakeme Usulü”, diğeri ise “Basit Yargılama Usulü”dür.

Seri muhakeme usulünün uygulama şartları, 5271 sayılı CMK’nın 250 maddesinde, basit yargılama usulünün uygulama şartları ise aynı Kanunun 251 ve 252 maddelerinde hükme bağlanmıştır.

Ceza yargılaması hukukumuza kazandırılan bu iki yargılama usulüne ait hükümlerin derhal yürürlüğe girmesi halinde, bir takım adil olmayan sonuçların doğabileceğini gözeten yasa koyucu, her iki yargılama usulüne ait hükümlerin 01.01.2020 tarihinde yürürlüğe gireceğini, hüküm verilmiş veya yürürlük tarihi itibariyle kesinleşmiş hükümlere ilişkin suçlardan dolayı uygulama kabiliyetinin bulunmadığını açıkça ve ayrıca hüküm  altına almıştır.

Basit suçlarda, muhakeme sürecini kısaltmak ve adalet sistemini zorlayan iş yükü baskısını hafifletmek amacıyla kabul edilen ve 5271 sayılı CMK’nın 250 maddesinde hükme bağlanan seri muhakeme usulünün etkin bir şekilde uygulanması halinde, işlenen basit suçlara hızlı ve etkili bir karşılık verilerek, bozulan kamu düzeninin sağlanmasına hizmet edeceği inkar edilmez bir gerçektir.

Kanunda hükme bağlanan katalog suçların işlenmesinden sonra ve kamu davası açılmadan önce soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcısı, seri muhakeme usulünün avantajları (örneğin cezasından 1/2 oranında indirim yapılacağı) ve süreçleri ile ilgili olarak şüpheliyi bilgilendirmesinden sonra (müdafinin hazır olduğu bir ortamda) seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik teklifte bulunacaktır. Teklifi kabul eden şüpheli hakkında tayin ve takdir ettiği ceza ve güvenlik tedbirlerinin uygulanması amacıyla talepte bulunduğu görevli ve yetkili asliye ceza mahkemesi şüphelinin savunmasını alınmasından sonra talebin kabul ile birlikte hüküm oluşturacak veya uygulama şartlarının bulunmadığı gerekçesiyle talebi reddetmek suretiyle yargılamayı sonuçlandıracaktır.

5271 sayılı CMK’nın 251 ve 252 maddelerinde hükme bağlanan ve ancak iddianamenin kabulünden sonra uygulanan basit yargılama usulü ise adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlar bakımından kovuşturma evresinde duruşma açmaksızın dosya üzerinden yargılamanın tamamlanabilmesine, ancak itiraz üzerine duruşma açmak suretiyle yargılamaya devam edilmesine imkân sağlayarak daha ağır suçların kovuşturulması için yargılama makamlarına yeterli zaman ve imkân kazandırmayı amaçladığı anlaşılmaktadır.

Yukarıda mahiyetleri kısaca açıklanan yargılama usullerinin uygulama esas ve usulleri, uygulamada çıkabilecek sorunlar ve çözüm önerileri ile itiraz ve denetim mekanizmaları işbu çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir.

Seri muhakeme usulü ve basit yargılama usulü kapsamında yapılacak iş ve işlemler ile verilecek karar örnekleri, uygulayıcılara ışık tutmak amacıyla ilgili konu anlatımlarından hemen sonra verilmiştir.