Arşiv Vesikalarına Göre 1921 Londra Konferansı Atatürk Araştırma Merkezi

Arşiv Vesikalarına Göre 1921 Londra Konferansı Atatürk Araştırma Merkezi

Ağustos 1920'de Osmanlı Devleti'ne imzalatılan ancak, Mustafa kemal Paşa (Atatürk) liderliğinde başlatılan milli direniş hareketi sonrasında Ankara'da toplanan ve Anadolu'da etkin bir hâkimiyet oluşturan TBMM ve hükûmetince kabul edilmeyip kararlı bir şekilde karşı tavır alındığından uygulanamayan ölüm fermanı niteliğindeki Sevr Antlaşması sonrasında İtilaf Devletleri, Türkiye ile ilgili konuları tekrar görüşmek ve bazı ufak değişikliklerle antlaşmayı taraflara kabul ettirmek üzere 21 Şubat-12 Mart 1921 tarihleri arasında 2. Londra Konferansı'nı topladılar. Arzu etmedikleri halde resmen tanımadıkları TBMM Hükûmetini (Ankara Hükümeti) Konferans'a İstanbul Hükümetinden ayrı olarak davet etmek zorunda kaldılar. Bu konferans, Kasım 1922'de toplanacak olan Lozan Barış Konferansı öncesinde gerçekleşen tarafların yer aldığı son milletlerarası konferanstı ve Türkiye açısından Lozan Konferansı'nın adeta daha küçük boyutlu bir provası gibi oldu. Ankara Hükümeti, bu konferansta kendisini ve davasını milletlerarası bir platformda dünyaya anlatma fırsatı buldu. Yani Türkiye istiklal-i tam olarak da ifade edilebilecek olan Misak-ı Millryi Düvel-i Muazzama (Büyük Devletler) önünde ortaya koyma ve savunma fırsatı elde etti. Ayrıca bu konferansta Ankara Hükümeti, istiklal-i tam (tam bağımsızlık) için Türkiye'de askeri bir zaferin kazanılmasının elzem olduğunu bir kez daha görmüş oldu. Ayrıca İtilaf Devletleri bilhassa İngiltere, Sevr Antlaşması'nı uygulayabilmek için Ankara Hükümetini bir şekilde razı etmek ya da kesin bir yenilgiye uğratmak, yani direnişini kuvvet yoluyla kırmak gerektiğini açıkça görmüş ve anlamış oldu. Bu çalışmada, Konferans suresince gündeme gelen konular (Emir Şerif Hüseyin'in talepleri, Ankara ve İstanbul hükümetleri arasındaki kayda değer münasebetler, her iki hükümetin milli dava hususunda Konferans'ta gösterdikleri tutum ve tavırlar, v.d.) çoğunluğu şimdiye kadar kullanılmamış belgeler ışığında ele alındı. Bu çerçevede çalışma için Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan konuyla ilgili irili ufaklı tüm belgeler gözden geçirildi. Ayrıca yayımlanmış ve yayımlanınamış İngiliz ve Fransız arşiv belgeleri elde edilerek, bunlar da geniş ölçüde kullanıldı. Bunların yanı sıra çalışma için konuyla ilgili basın, hatırat ve ikici el kaynaklar (yayımlanmış kitap ve makaleler) ile yayımlanmamış tezler gözden geçirildi ve bunlardan da geniş ölçüde istifade edildi. Çalışmada, mümkün olduğunca Konferans oturumlarına yönelik tutanakların içeriği olduğu gibi verildi ve bu tutanaklar üzerinden bir değerlendirme yapma yoluna gidildi.