Altın Işık Sancak Yayınları

23 Mart 1876`da Diyarbakır`da doğdu. Diyarbekir Askerî Rüşdiyesi`ne girerek 1890 yılında mezun oldu. Kısa süreli memuriyetlerde bulundu; bir ara askerî rüşdiyede Fransızca muallimliği yaptı. Meşrutiyet`in ilânından sonra, esasen öteden beri ilgilendiği ve taraftarı olduğu İttihat ve Terakkî`nin Diyarbekir şubesini kuran (1908) Mehmed Ziya, aynı yıl fırkanın bölge müfettişi oldu. 1910`da Diyarbekir maarif müfettişi oldu. Daha sonra ailesini de alarak Selânik`e giden Gökalp, burada yeni açılan Selânik İttihat ve Terakkî Mekteb-i Sultânîsi`nde Türkiye`de ilk defa sosyoloji dersleri vermeye başladı (1911). Ancak Balkan savaşları başlayınca İstanbul`a dönmek zorunda kaldı. 1912 Martında yenilenen Meclis-i Meb‘ûsan seçimlerinde Ergani Madeni mebusu oldu. Aynı yılın ağustosunda meclis feshedilince önce Dârü`l-hilâfeti`l-aliyye Medresesi`nde ve Dârü`l-muallimât`ta, ardından Dârülfünun`da içtimaiyat dersleri verdi (1913-1919). Bu arada Maarif Vekâleti Fenn-i Terbiye Encümeni üyesi oldu. I. Dünya Savaşı mağlûbiyeti ve İstanbul`un İngilizler tarafından işgali üzerine tevkif edildi (28 Ocak 1919). Bir süre Bekir Ağa Bölüğü`nde tutuklu kaldı; arkasından savaş ve katliam suçlarından yargılanarak birçok Osmanlı aydını ve subayı ile birlikte önce Limni adasına, daha sonra Malta`ya sürüldü. İki yıl dört ay devam eden sürgün hayatının 19 Mayıs 1921`de sona ermesi üzerine Türkiye`ye dönen Ziya Gökalp, bir süre Diyarbakır`da kaldıktan sonra Ankara hükümetinin Maarif Vekâleti İlim Encümeni üyesi (1921), ardından da Telif ve Tercüme Heyeti reisi oldu. 11 Ağustos 1923`te toplanan II. Büyük Millet Meclisi`ne Diyarbekir mebusu olarak katıldı. Bu arada sağlığının bozulması ve Ankara`da tedavisinin güçleşmesi üzerine kaldırıldığı İstanbul Fransız Hastanesi`nde 25 Ekim 1924`te öldü.