İslam Hukuk Sosyolojisi, İslam hukuku hükümlerinin toplumsal temellerinden bahseden bir kitaptır. Zira Peygambere destek için zaman zaman vahiy gelse de hükümler yeryüzünde ihtiyaçlara ve şartlara göre oluşmuştur. Her ahkam ayetinin nüzul/iniş sebebi vardır ve hükümler yirmi üç sene zarfında ortaya çıkmıştır. Bu husus bilindiği halde İslam hukukunun daha sonra değişen ihtiyaçlara ve şartlara göre gelişmesini kabulde zorluk çekenler çok oluyor. Bu hususu diğer bazı eserlerimizde de vurguladık. Eserlerimizi sosyolojik bakış açısıyla yazdık, bu kitapta onlardan da yararlanarak, klasik bir fıkıh kitabında yer alan bütün konuları ana hatlarıyla genel hukuk sosyolojisi açısından incelemeye ve analize tabi tuttuk. Kitapta İslam hukukunun Peygamber döneminde ortaya çıkan ahkamını analiz etmeye ağırlık verdik. Zira bir şeyin başı iyi anlaşılırsa sonu iyi anlaşılır. Çoğu insan Peygamber döneminde ortaya çıkan hükümleri önceden hazırlanmış dünya şartlarından soyut gizemli hükümler olarak algıladığından İslam hukuku ihtiyaçlara göre yenilenip gelişmiyor. Hukuk gelişmezse birçok şey gelişmez, ekonomi gelişmez. İbadetler ve adalet gibi temel ilkeler değişmez ama diğer cüzi hükümler maslahata göre değişebilir. Naslar yerinde durur, benzer eski maslahatlar ortaya çıkarsa hükümler tekrar uygulamaya konabilir. İbadetler Allah ile kul arasındaki özel ilişkiye dayandığı için ona karışılmaz. Geçmişte bazı alimler ileri görüşlülükle Peygamber’den sonra muamelatla ilgili hükümler maslahata göre değişebilir dediği halde, bazı sebeplerle geleneksel görüşe tabi olarak mukadderat (had cezaları vb.) taabbudidir, talil edilemez, değişmez demiştir. Ancak had cezalarını ilk defa icat eden İslam değildir; mesela bu kitapta geçtiği üzere bazı tarihî kaynaklar göstermektedir ki hırsızın elini ilk defa kesen Velid b. Muğire’dir, Müslüman da olmamıştır, Arapların büyüklerinden ve hakemlerinden olduğu için bu uygulama yaygınlaşmıştır; o günkü şartlarda hapis sistemi olmadığı için ve hırsızlık da çok olduğu için İslam caydırıcı olarak bedene kesilen o ceza hükmünü onaylamıştır. Sosyolojik bakıldığında durum böyle. Dolayısıyla bize göre her türlü cezalar toplumsal maslahata göre talil edilebilir. Gerekçesiz hukukî hüküm olmaz. Bilindiği üzere Osmanlı maslahatı gözeterek hırsızın elini kesmemiş, kürek çekme cezası vermiştir. Fatih Sultan Mehmet Han başka bazı had cezalarını da değiştirmiştir. Bu konuda makaleler yazılmıştır. Mukayeseli hukuk tarihini iyi bilmek lazım. Roma hukuk mirası üzerine kurulu Avrupa hukukları Roma hukukunda yer alan kısas ve diyeti değiştirmiştir, hapse çevirmiştir. Evrensel olan, cezaların şekilleri değil, suçların caydırıcı olarak cezalandırılmasıdır. Ceza az geliyorsa makul ölçüde artırılabilir. Hukukun mantığı iyi anlaşılırsa sorunlar çözümsüz değildir.