Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozuklukları Eğiten Kitap Yayınları

EDİTÖR:
Dr. Öğr. Üyesi Yahya ÇIKILI – Dr. Öğr. Üyesi Mehmet YAVUZ

YAZARLAR:
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet YAVUZ
Dr. Öğr. Görevlisi Serdal DENİZ
Dr. Öğr. Üyesi Şenay İLİK
Dr. Öğr. Üyesi Yahya ÇIKILI
Dr. Öğr. Üyesi Müzeyyen ELDENİZ ÇETİN

ÖNSÖZ
Değerli okuyucu;
Bu kitabın amacı, öğretmenlere, öğretmen adaylarına ve ailelere dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan bireyler hakkında güncel bilgileri sunmaktır.
Kitap toplam 9 dokuz bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan bireyler hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde ise gelişim özellikleri, üçüncü bölümde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna eşlik eden yetersizlik grupları, dördüncü bölümde ise eşlik eden psikiyatrik bozukluklar tanıtılmıştır. Beşinci bölümde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda tanılama ve değerlendirme, altıncı bölümde davranış yönetimi yedinci bölümde ise sınıfta yapılması gereken düzenlemeler ve öğretmenlere öneriler bölümleri yer almaktadır. Sekizinci bölümde dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan bireylerin eğitiminde kullanılan yöntemler dokuzuncu ve son bölümde ise dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan bireylerde kendini yönetme stratejilerine yer verilmiştir.

Tüm bölüm yazarlarına ve başta Özgür DOĞAN olmak üzere Eğiten Kitap ailesine teşekkürler sunarız.

Kitabımızın alana ve kitabı okumaya değer bulan tüm okuyuculara katkı sağlaması dileğiyle

İÇİNDEKİLER
Bölüm 1 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklar / Mehmet YAVUZ
Giriş ...........................................................................................................13
DEHB’nin Belitileri ..................................................................................13
DEHB’li Bireylerin Sınıf ve Ev Ortamlarındaki Özellikleri................15
DEHB’li Bireylerin Sınıf Ortamında Genel Özellikleri ......................15
DEHB’li Bireylerin Ev Ortamında Genel Özellikleri ..........................16
Tarihçesi ...................................................................................................17
İmpulsivite (dürtüsellik)..........................................................................19
Erişkinlikte DEHB....................................................................................22
DEHB’de İlaç Kullanımı...........................................................................23
Yaygınlığı ..................................................................................................24
Cinsiyet......................................................................................................24
DEHB’nin Nedenleri................................................................................25
Doğum Öncesi ve Çevre .........................................................................25
Psikososyal Etmenler ..............................................................................25
Genetik Faktörler......................................................................................25
Yapısal Bozukluklar .................................................................................26

Bölüm 2 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Öğrencilerin/Gelişim Özellikleri
Serdal DENİZ
Giriş ...........................................................................................................41
Bilişsel Gelişimleri....................................................................................41
Zekâ............................................................................................................41
Bellek..........................................................................................................42
Dikkat.........................................................................................................43
Güdülenme................................................................................................43
Akademik Gelişim Özellikleri ................................................................44
Dil ve Konuşma Gelişimleri....................................................................49
Motor Gelişimleri.....................................................................................50
Sosyal Gelişimleri ....................................................................................50
Duygusal Gelişimleri ...............................................................................51

Bölüm 3 Özel Gereksinimli Öğrenciler ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu /
Serdal DENİZ
Giriş............................................................................................................63
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklar ...............................................63
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukları Tanılama ve Değerlendirme .63
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Yaygınlık ve Sınıflandırmaları 65
Özel Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri .................................................65
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Genel Özellikleri..............66
Özel Öğrenme Güçlüğü ve Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu İlişkisi.........................................................................................................66
Otizm Spektrum Bozukluğu ..................................................................68
Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukları Tanılama ve Değerlendirme 68
Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Yaygınlık ve
Sınıflandırmaları................................................................................................69
Otizm Spektrum Bozukluğunun Nedenleri .........................................69
Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Genel Özellikleri......70
Otizm Spektrum Bozukluğu ve Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu
İlişkisi.........................................................................................................70
Zihin Yetersizliği Olan Çocuklar ...........................................................71
Zihin Yetersizliği Olan Çocukları Tanılama ve Değerlendirme ........71
Zihin Yetersizliği Olan Çocuklarda Yaygınlık ve Sınıflama................72
Zihin Yetersizliğinin Nedenleri ..............................................................72
Zihin Yetersizliği Olan Çocukların Genel Özellikleri .........................73
Zihin Yetersizliği ve Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu İlişkisi..73
Özel Yetenekli Olan Çocuklar ...............................................................74
Özel Yetenekli Olan Çocukları Tanılama ve Değerlendirme .............75
Özel Yetenekli Olan Çocukların Yaygınlık ve Sınıflamaları ...............75
Özel Yetenekli Olan Çocukların Genel Özellikleri..............................75
Özel Yetenekli ve Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu İlişkisi 75

Bölüm 4 DEHB ile Birlikte Görülen Psikiyatrik Bozukluklar / Şenay İLİK
Giriş ...........................................................................................................87
Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu....................................................88
Görülme sıklığı.........................................................................................88
Tanı kriterleri ...........................................................................................88
Davranım Bozukluğu...............................................................................90
Görülme sıklığı.........................................................................................90
Tanı kriterleri ............................................................................................90
Anksiyete (Kaygı) Bozuklukları .............................................................92
Görülme sıklığı.........................................................................................92
Tanı kriterleri ............................................................................................93
Depresyon..................................................................................................94
Görülme sıklığı.........................................................................................94
Bipolar bozukluk ......................................................................................96
Görülme sıklığı ........................................................................................96
Tanı kriterleri ............................................................................................96
Tik bozuklukları (Tourette Bozukluğu) ................................................97
Görülme sıklığı.........................................................................................97
Tanı kriterleri ............................................................................................98

Bölüm 5 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Bireylerin Tanılama ve Değerlendirme Süreci / Yahya ÇIKILI
Giriş ...........................................................................................................107
DEHB’li bireyleri tanılama ve değerlendirme süreci ..........................108
Eğitsel değerlendirme süreci ..................................................................111
Değerlendirme türleri .............................................................................113
Eğitim ortamlarında ölçme ve değerlendirme ....................................118

Bölüm 6 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Öğrencilerde Davranış Yönetimi
Yahya ÇIKILI
Giriş ...........................................................................................................141
Davranış-Hedef Davranış .......................................................................142
Davranışsal hedef yazma ........................................................................144
Davranış hakkında bilgi toplama ..........................................................145
Pekiştireçler ve işlevi ...............................................................................150
Sembol pekiştirme ..................................................................................153
Olumlu ve Olumsuz pekiştirme ............................................................154
Pekiştirme tarifesi.....................................................................................154
Davranış Değiştirme Teknikleri ...........................................................156
Ayrımlı Pekiştirme ...................................................................................158
Sönme .......................................................................................................159
Tepkinin bedeli ........................................................................................160
Mola ..........................................................................................................160
Aşırı düzeltme ..........................................................................................160

Bölüm 7 Öğretmenler İçin Genel Öneriler / Dr. Öğr. Üyesi Müzeyyen ELDENİZ ÇETİN
Giriş............................................................................................................171
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programının Hazırlanması .......................171
Sınıf Ortamının Düzenlenmesi ..............................................................172
Sınıf Kurallarının Oluşturulması ve Uygulanmasına Yönelik Öneriler..174
Eğitim-Öğretim Sürecine İlişkin Öneriler ...........................................176
DEHB’li Öğrenci İle Etkili İletişim Kurmak İçin Öneriler.................179
Öğrencinin Hareketlerini, Duygu ve Davranışlarını Kontrol Etmesi İçin
Öneriler......................................................................................................180
Derslere ve Çalışma Becerilerine Yönelik Öneriler .............................181
Öğretmenlik Becerisine İlişkin Öneriler...............................................182

Bölüm 8 Dikkat Toplama Becerilerinin Geliştirilmesi ve Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri
Şenay İLİK
Giriş............................................................................................................193
Dikkat ve Dikkat Toplama ......................................................................193
Dikkat Toplamanın Gelişimi ve Gelişim Dönemlerine Bağlı Dikkat
Süreleri.......................................................................................................193
Dikkat Türleri ve İşlevleri........................................................................194
DEHB’li Çocukların Öğrenme Süreci ..................................................195
DEHB de Eğitimsel Müdahaleler...........................................................196
Yapılacakların Tanımlanması..................................................................197
Yazılı Ödevlerin Düzenlenmesi..............................................................197
Organizasyon ............................................................................................198
Sınıfta Yapılacak Düzenlemeler..............................................................199
Cevap Verme Olanakları .........................................................................199
Oturma Düzenlemeleri: ..........................................................................200
Yapılandırma ve Uyaran Azalması:........................................................201
Davranış Yönetimi Stratejileri ................................................................203
Önleme Stratejileri ...................................................................................204
Güçlendirme Stratejileri ..........................................................................205
Sözlü Geribildirim....................................................................................205
Dikkat Geliştirmeye Yönelik Uygulama Önerileri...............................206
Dikkat Çekme ve Sürdürme....................................................................206
Dikkat Toplama Becerilerini Geliştiren Etkinliklerin Hazırlanması:207
Özel Eğitim Öğretim Yöntemleri ...........................................................208
Öğretim Yöntemi......................................................................................208
1- Günlük gözden geçirme:.....................................................................208
2- Konu sunumu:......................................................................................209
3- Rehberli uygulamalar:.........................................................................209
4- Düzeltme ve geri dönüt:......................................................................209
5- Bağımsız uygulamalar:........................................................................209
6- Sürekli değerlendirme:........................................................................210
Yanlışsız Öğretim Yöntemleri .................................................................210
Sabit Bekleme Süreli Öğretim: ...............................................................211
Eş Zamanlı İpucuyla Öğretim:................................................................211
Artan Bekleme Süreli Öğretim...............................................................211
Davranış Öncesi İpucu ve Sınamayla Öğretim:....................................211
Davranış Öncesi İpucu ve Silikleştirmeyle Öğretim:...........................212
Aşamalı Yardımla Öğretim: ....................................................................212
İpucunun Giderek Arttırılmasıyla Öğretim..........................................212
İpucunun Giderek Azaltılmasıyla Öğretim...........................................213

Bölüm 9 Dikkat Eksiliği ve Hiparaktivitesi Olan Bireylerde Kendini Yönetme Stratejileri
Mehmet YAVUZ

Kendini Yönetme Stratejisi......................................................................221
Kendini Yönetme Stratejisinin Alt Süreçleri.........................................223
Kendine ön uyaran verme .......................................................................223
Kendini izleme..........................................................................................225
Kendini değerlendirme ...........................................................................227
Kendine yönerge verme...........................................................................229
Kendini pekiştirme...................................................................................230

İade Şartları

Değerli Müşterilerimiz;

Satın aldığınız ürünü, kargodan teslim aldığınız günden itibaren 7 gün içinde Kitapsec.com’ a başvuruda bulunarak aşağıdaki koşullar dahilinde iade edebilirsiniz.

İadelerinizle Alakalı Her Türlü Sorularınızda www.kitapsec.com Adresinin Size Atamış Olduğu Sipariş Numarasını Örneğin: (Siparişlerim Bölümündeki Sipariş ID:43525) Belirtmeniz Gerekmektedir.

Kitapsec.com tüketici lehine hareket etmeyi, her türlü sorunu yasaca belirlenmiş süreden daha erken ve kalite politikasına uygun olarak çözmeyi temel ilke edinmiştir.

• Kitapsec.com ‘dan satın alınan ürünler, teslim tarihinden itibaren (7) gün içerisinde değişim yapabilmektedir.

• Bir ürünün iade edilebilmesi genel olarak aşağıdaki şartlara bağlıdır:

• Satın aldığınız ürünleri tahrip etmeden, kullanmadan ve ürünün tekrar satın alabilirliğini bozmadan, teslim tarihinden itibaren yedi (7) günlük süre içinde neden belirterek iade edebilirsiniz.

• Kullanılmış, ambalajı açılmış, tahrip edilmiş vb. şekildeki ürünler iade edilemez.

• Görüntülü DVD, Flash Disk görüntülü Eğitim Setleri vb. için; ürün kutusunda yer alan koruma bandı çıkarılmamış olmalıdır. Ürünlerin diğer yerlerinde çizik, hasar, darbe, sıvı teması vs. olmamalıdır.

• Orijinal ambalaja sahip ürünlerin iadesi, orijinal ambalaj ile yapılmalıdır.

• İade edilecek ürünün şirketimiz adına kesilecek bir iade faturası ile iade faturası düzenleme imkanı bulunmayan durumlarda, ürüne ait fatura ve sevk irsaliyesinin aslıyla birlikte iade edilmesi gerekmektedir. İade faturası ya da fatura ve sevk irsaliyesi asıllarının temin edilemediği durumlarda, bundan kaynaklanan KDV vb. mali yükümlülükler iade edilecek bedelden indirilir.

• Üründe ve ambalajında herhangi bir yazı yazma, açılma, bozulma, kırılma, tahrip, yırtılma, kullanılma vb. durumlar tespit edildiği hallerde ve ürünün müşteriye teslim edildiği andaki hali ile iade edilememesi durumunda, ürün iade alınmaz ve bedeli iade edilmez.

• İade şartlarına uygun durumlarda yapılan gönderimlerde taşıma masrafı müşteri tarafından ödenecektir.

• İade edilecek ürünler PTT kargo ile kurumumuzdan aldığınız iade mağaza koduyla gönderilmelidir.

• Baskısında hata bulunan, eksik, fazla veya yanlış basılmış ürünlerin iadesinde kargo ücreti geliş ve gidiş olarak www.kitapsec.com`a aittir.

• Siparişin yanlış gönderilmesinden kaynaklanan değişimlerde kargo ücreti geliş ve gidiş olarak www.kitapsec.com’a aittir.