Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda ve Türkiyede Devlet Başkanının Kararname Yetkisi Volkan Aslaner On İki Levha Yayınları

Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda ve Türkiyede Devlet Başkanının Kararname Yetkisi Volkan Aslaner On İki Levha Yayınları

Çalışmada kararname yetkisi, anayasaların açıkça tanıdığı yetkiye dayalı olarak yahut açıkça yasaklamadığı alanlarda, devlet başkanının tek başına ya da oluşumunda aktif olarak yer almak suretiyle diğer aktörlerle yaptığı; kanun hükmünde olan veya kanun hükmünde olduğu belirtilmese dahi kanunlarla düzenlenmeyen alanları ilk elden düzenleme amacı güden soyut, genel nitelikteki düzenlemeleri yapabilmeyi ifade etmektedir. Özellikle başkanlık ve yarı-başkanlık sistemlerinin uygulandığı devletlerde başkanların etkin şekilde kullandıkları bu yetki, çalışmada karşılaştırmalı olarak ele alınmış ve bir sınıflandırma yapılmıştır. Bu çerçevede, karşılaştırmalı anayasa hukukunda en çok rastlanılan modelin kararname yetkisinin kanun hükmünde ve acil bir ihtiyacın varlığına dayalı olarak tanınması şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Ancak kararname yetkisi, hızlı hareket edilmesini gerektiren acil ihtiyaçların karşılanmasının yanı sıra, parlamenter sistemin uygulanmadığı devletlerde yasama organına alternatif siyaset izlenmesi işlevi de görebilmektedir. Her iki işlevin ne şekilde gerçekleşeceği ise kararnamelerle ilgili kurallarla birlikte veto yetkisi gibi devlet başkanı tarafından kullanılan diğer yetkiler ve kurumsal değişkenlere bağlı olmaktadır. Tüm bu veriler ışığında, 2017 anayasa değişiklikleriyle Türkiye'de benimsenen Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin karşılaştırmalı anayasa hukukunda genel kabul gören modellere benzemediği görülmektedir. İşlevsel olarak yaklaşıldığında, olağanüstü hallerde çıkarılacak Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile ilgili düzenlemeler hızlı hareket edilmesini gerektiren acil ihtiyaçları giderebilecek nitelikte olsa da olağan dönemde çıkarılacak Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile ilgili düzenlemelerin aynı nitelikte olduğu veya parlamentoya alternatif siyaset üretilmesini sağlayabileceği söylenememektedir.

İçindekiler

Giriş

Birinci Bölüm

Kararname Kavramı ve Devlet Başkanının Kararname Yetkisinin Kuramsal Dayanakları

I. Kararname Kavramı

A. Terim

B. Hukuki Nitelik

C. Kararnamelerin Sınıflandırılması

II. Kararname Yetkisinin Kuramsal Dayanakları

A. Kararname ile Yasa Arasındaki Modern Ayrımın Özellikleri

B. Hükümet Sistemleri ve Kararname Yetkisi

C. Olağanüstü Yönetimler ve Kararname Yetkisi

İkinci Bölüm

Devlet Başkanının Kararname Yetkisinin Anayasalarda ve Uygulamada Gösterdiği Özellikler

I. Kararname Yetkisinin Kullanılmasında Modeller

A. Kararname Yetkisinin Anayasalarda Tanınması

B. Kararname Yetkisinin Açık Anayasal Dayanak Olmaksızın Kullanılması

II. Kararname Yetkisini Etkileyen Diğer Etkenler: Karşılaştırmalı Çözümleme

A. Devlet Başkanının Anayasal ve Partizan Yetkileri

B. Devletin ve Anayasal Organların Yapısı

Üçüncü Bölüm

Kararname Yetkisi ve Türkiye Modeli: Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

I. Parlamenter Sistem Dönemi

A. Kanun-ı Esasi ve Muvakkat Kanunlar

B. Kararname Yetkisinin Açık Anayasal Dayanak Olmaksızın Kullanılması

C. KHK'lerin Anayasal Dayanağa Kavuşturulması

D. Kararname Yetkisine Devlet Başkanının Ortak Edilmesi

II. Cumhurbaşkanlığı Sistemi Dönemi

A. Olağan Kararnameler

B. Olağanüstü Hal Kararnameleri

C. Kararnamelerin Benzer İşlemlerden Farkları

D. Kararnamelerin Yargısal Denetimi

Sonuç

Kaynakça