Başkanlık Sistemlerinde Denge ve Denetleme Seta Yayınları

Başkanlık Sistemlerinde Denge ve Denetleme başlıklı bu raporda iktidarın sınırlandırılması arayışlarındaki merkez kavramlardan biri olan “denge ve denetleme” mekanizmalarının hükümet sisteminin karakterinin şekillenmesindeki belirleyici rolü tartışılmaktadır. Bugün hükümet sistemlerinde ana unsurlardan olan denge ve denetleme mekanizmaları ile amaçlanan yasama, yürütme ve yargı fonksiyonlarının tek bir elde toplanmasını veya birbirlerinin etki alanına girmesini engellemektir. Yasama, yürütme ve yargı fonksiyonlarının birbirinden farklı organlar tarafından kullanılması pratikte de bunların birbirinin alanına girme tehlikesinin ortadan kaldırılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu sistemin en özgün örneklerinin ise başkanlık modelinde yer aldığı söylenebilir. Başkanlık sisteminde kuvvetlerin katı ayrılığı söz konusu olduğundan yasama, yürütme ve yargı organlarının birbirini dengelemesinin daha elzem bir ihtiyaç olarak ortaya çıkması söz konusudur. Kuvvetlerin sert ayrılığına dayalı olarak bunlar arasındaki etkileşimin azlığının ortaya çıkardığı dezavantajın, iyi tasarlanmış bir denge ve denetleme sistemi ile bir avantaja dönüştürülmesi özellikle sistemin demokratikliğini güçlendiren bir yön olarak kabul edilmelidir. Bu çalışmada, denge ve denetleme araçlarının başkanlık sistemlerinde nasıl şekillendiği ülke örnekleri bağlamında değerlendirilmektedir. Başkanlık sisteminin önemli uygulamalarına ev sahipliği yapan ABD, Brezilya, Arjantin, Meks-ika, Şili ve Güney Kore örnekleminde yasama, yürütme ve yargı arasındaki ilişkiler “parti sistemi”, “seçimler”, “başkanlık kararnameleri”, “başkanın veto yetkisi”, “başkanın fesih yetkisi”, “bütçe” ve “atamalar” değişkenleri esas alınarak incelenmektedir.